این نوشتار به هیچ منبع و مرجعی استناد نمی‌کند. لطفاً به بهبود این نوشتار با افزودن یادکرد به منابع قابل اعتماد کمک کنید. مواد بدون منبع ممکن است به چالش کشیده و حذف شوند.

این مقاله نیازمند ویکی‌سازی است. لطفاً با توجه به راهنمای ویرایش و شیوه‌نامه، محتوای آن را بهبود بخشید.

نیتریک اسید
نام‌گذاری آیوپاک[نهفتن] Nitric acid
شناساگرها
شماره ثبت سی‌ای‌اس	7697-37-2
پاب‌کم	944
کم‌اسپایدر	919
UNII	411VRN1TV4
شمارهٔ ئی‌سی	231-714-2
شمارهٔ یواِن	2031
KEGG	D02313
MeSH	Nitric+acid
ChEBI	CHEBI:48107
ChEMBL	CHEMBL1352
شمارهٔ آرتی‌ئی‌سی‌اس	QU5775000
مرجع جی‌ملین	1576
3DMet	B00068
جی‌مول-تصاویر سه بعدی	Image 1 Image 2
SMILES [نمایش]
InChI [نمایش]
خصوصیات
فرمول مولکولی	HNO3
جرم مولی	۶۳٫۰۱ g mol−1
شکل ظاهری	Colorless liquid
چگالی	1.5129 g cm-3
دمای ذوب	−۴۲ درجه سلسیوس (−۴۴ درجه فارنهایت; ۲۳۱ کلوین)
دمای جوش	‎83 °C, 356 K, 181 °F 68% solution boils at 121 °C
انحلال‌پذیری in water	Completely miscible
اسیدی (pKa)	-1.4
ضریب شکست (nD)	1.397 (16.5 °C)
لحظهٔ دوقطبی	2.17 ± 0.02 D
ترموشیمی
آنتروپی مولار استاندارد So298	146 J·mol−1·K−1[۱]
آنتالپی استاندارد تشکیل ΔfHo298	−207 kJ·mol−1[۱]
خطرات
MSDS	ICSC 0183 PCTL Safety Website
شاخص ئی‌یو	007-004-00-1
طبقه‌بندی ئی‌یو	T C O
کدهای ایمنی	R۸ R۳۵
شماره‌های نگهداری	(S1/2) S۲۳ S26 S۳۶ S45
لوزی آتش	0 4 0 OX
نقطه اشتعال	Non-flammable
ترکیبات مرتبط
دیگر آنیون‌ها	نیتراس اسید
دیگر کاتیون‌ها	سدیم نیترات شوره آمونیوم نیترات
ترکیبات مرتبط	دی‌نیتروژن پنتاکسید
به استثنای جایی که اشاره شده‌است در غیر این صورت، داده‌ها برای مواد به وضعیت استانداردشان داده شده‌اند (در 25 °C (۷۷ °F)، ۱۰۰ kPa)
(بررسی) (چیست: /؟)
Infobox references

از اسید نیتریک در سده شانزدهم برای جداسازی طلا از نقره استفاده می‌شد. اسید نیتریک را از شوره به دست می‌آورند؛ بدین طریق که سولفات آهن یا زاج را در حالت گرم روی شوره اثر می‌دادند. این طریقه تولید نشان می‌دهد که شوره مصرفی، خالص بوده‌است. به ترکیبی از دو ماده، کمی ماسه، آهک و یا سفال شکسته می‌افزودند؛ ماده به دست آمده را در یک شیشه کوچک درب دار می‌ریختند. این شیشه‌ها را در کوره آهک پزی می‌گذاشتند که می‌توانست دو ردیف از این شیشه‌ها را که هر ردیف چهار تا شیشه بود در برگیرد. این شیشه‌ها را تا گردن در خاک یا خاکستر، که سبب پخش گرما و جلوگیری از ترک برداری شیشه می‌شد، قرار می‌دادند. از در پوش شیشه‌ها لوله‌هایی خارج می‌شد که به همین تعداد شیشه‌های مایع کننده، برروی سکویی خارج از کوره متصل بودند. همه اتصالات بدقت آب بندی می‌شدند. حرارت نخست معتدل بود تا ماده خام درون شیشه‌ها خشک شود، سپس هر شش ساعت به شش ساعت حرارت را زیاد می‌کردند، گازهای نیترو بوسیله آب تبلور نمکها، به خارج کشیده می‌شد. هر وقت رنگ محصول تقطیر نشان می‌داد که تجزیه به پایان رسیده‌است، حرارت را به تدریج کم می‌کردند.

روش سولفات آهن باز بوسیله گلوبر شرح داده شده‌است. این روش بدون شک تا آغاز سده هجدهم، تنها روش مورد استفاده برای تولید نیتریک اسید بوده است. انگلیسی‌ها و هلندی‌ها تا مدتها بعد هم از روش سولفات آهن استفاده می‌کردند؛ اما در فرانسه روش آلومین جای آن را گرفت. در سده پیش، تولید کنندگان اسید نیتریک گمان می‌بردند که بازده تولید با روش آلومین از بازده آن با سولفات آهن کمتر است. کمی پس از آن نظر مخالف غلبه یافت بدون اینکه معلوم شود که برپایه کدام مشاهدات این تغییر عقیده ایجاد شده‌است. بدیهی است که کار آزمایشگاهی در این عمل بی تأثیر بوده‌است. محتوای کتابهای شیمی شامل دستورهای نسخه مانندی است که مؤلفان آنها از عمل کنندگان دریافت داشته‌اند. گویا تغییرات در روشهای سنتی در نتیجه ایجاد بازار بهتر و تقاضاهای بیشتر بوده‌است. اسید نیتریک خالص (HNO3) در 41.6- درجه سانتی‌گراد ذوب شده، تولید مایع بی‌رنگی می‌کند، اما نسبت به درجه حرارت و درجه تابش نور بر آن، گستره رنگ آن از زرد تا قرمز متمایل به قهوه‌ای متغیر است. این تغییرات نتیجه تجزیه آن طبق واکنش زیر است:

2HNO3 -----> 2NO2 + H2 + 1/2 O2

به این علت ظرفهای محتوی آن، همیشه تحت فشار کنترل شده می‌باشد. اسید نیتریک با آب قابل احتراق است و محلول آن آزئوتروپی را تشکیل می‌دهد که نقطه جوش آن برابر با 121.9 درجه سانتیگراد است که شامل 68.7% وزنی HNO3 می‌باشد.

روشهای تهیه اسید نیتریک

امروزه در تولید صنعتی اسید نیتریک، آمونیاک بعنوان ماده اولیه استفاده می‌شود. از نظر تاریخی، اسید نیتریک اولین بار از اثر اسید سولفوریک روی نیترات سدیم (شوره شیلی ) بدست آمد. واکنش در کوره‌هایی با دمای 150 تا 170 درجه سانتی‌گراد صورت می‌گیرد. اسید بدست آمده، دارای غلظت 95 تا 97 درصد است. که به اسید دود کننده معروف است ورنگ این اسید قرمز تا زرد می باشد.

2 NaNO₃ + H₂SO₄ → 2 HNO₃ + Na₂SO₄

روش بریک لند ( Brikeland ) در این روش می‌توان اسید نیتریک را از اکسید نیتریک مطابق واکنش زیر بدست آورد.

N2 + O2 -----> 2NO + 43Kcal

تبدیل NO به HNO3 با اکسیداسیون و هیدراتاسیون انجام می‌گیرد. در این فرایند بخاطر کم بودن غلظت NO، علاوه بر هزینه انرژی الکتریکی، مقداری گاز نیز باید در جریان باشد. ضمنا دمای بالا نیز باعث واکنش عکس و تجزیه NO می‌شود.

سنتز اسید نیتریک از آمونیاک امروزه اسید نیتریک بطور صنعتی از آمونیاک تهیه می‌شود. برای این کار لازم است که ماده اولیه را با هوا به اکسید نیتروژن تبدیل کرد.

4NH3 + 5O2 -----> 4NO + 6H2 + 216,24Kcal

واکنش با مواد مختلف

واکنش با سولفوریک اسید

نیتریک اسید در واکنش با سولفوریک اسید یک اسید قوی تولید می کند که در این فرآیند یون نیترونیوم فعال نیز آزاد می شود که در ترکیب با مواد آلی مواد منفجره قوی نظیر تی ان تی ونیتروگلسیرین و.... تولید می کند .(فرآیند نیتراسیون)

HNO₃ + 2H₂SO₄ ⇌ NO₂⁺ + H₃O⁺ + 2HSO₄⁻; K ~ 22

 

معادل فارسی اسید نیتریک چیست؟ اسم و نام فارسی اسیدسیتریک و ...

Aug 12, 2017 - نام های قدیمی ترکیبات شیمیایی نیتریک اسید=جوهر شوره سولفوریک ... اسیدنیتریک. ... پلی آلومینیوم کلراید پلی آلومینیوم کلراید چیست, پلی آلومینیوم کلراید پلی. ... اسید سیتریک خشک - آبدار | جوهر لیمو ادامه مطلب ید روز اسید سیتریک .... دعوت اردوی کشتی آزاد جمال عبادی نفرات دعوت اسامی نفرات آزاد جوانان ...